Szkoła Podstawowa im. Stefana Czarnieckiego w Czarncy

            Pierwsza wzmianka o szkole w Czarncy pochodzi z początków XVII w. W metrykach kościelnych z 1656 roku znajduje się informacja, że istniała tu placówka parafialna o bardzo wąskim programie nauczania oraz, że kierował nią wówczas „Maciej”. Wiemy również, że na pewno istniała w 1783 roku, ponieważ wtedy miejscowy nauczyciel pochował syna. Szkoła prawdopodobnie przetrwała do rozbiorów.

Kolejną zorganizował ksiądz proboszcz Michał Dulski w 1872 roku i odtąd w Czarncy datuje się ciągłość szkolnictwa podstawowego. Przez pierwsze sześć lat siedzibą szkoły był wikariat, bezinteresownie oddany na jej użytek. Językiem wykładowym był wówczas rosyjski, a pierwszym nauczycielem mianowanym przez władze carskie był niejaki Egielman. Dzięki ofiarności miejscowego ziemianina Tomasz Makólskiego, który podarował ziemię oraz drzewo na budowę, szkoła otrzymała w 1878 roku swój własny budynek. Staraniem nauczyciela Michała Otawskiego w 1899 roku w miejscu drewnianej wybudowano murowaną placówkę.

            Wiosną 1935 roku ogólnopolski Komitet Czynu Polskiego postanowił uczcić śmiertelne szczątki wielkiego Hetmana poprzez wybudowanie nowego sarkofagu i uroczyste przełożenie jego prochów, a także usypanie na jego cześć i ku wiecznej pamięci kopca na polach czarneckich.

            W międzyczasie zaszła korzystna zmiana planów, której dokonał starosta włoszczowski za namową kierownika szkoły Stanisława Sowińskiego. Zamiast kopca postanowiono wybudować nową szkołę powszechną pod patronatem Stefana Czarnieckiego.

Obecny budynek szkolny zaczęto wznosić w 1937 roku jako rodzaj pomnika ku czci Stefana Czarnieckiego. Do wybuchu II wojny światowej wybudowano wysoki parter wraz ze stropem, w następnym roku wyciągnięto środkowe mury, położono krokwie i zamontowano dach. W takim stanie budynek pozostał do roku szkolnego 1946/1947, kiedy to w szkole uruchomiono jedną klasę lekcyjną. W tym też roku szkolnym Rada Pedagogiczna z kierownikiem Stanisławem Sowińskim podjęła inicjatywę ufundowania przez miejscowe społeczeństwo sztandaru i nadania placówce imienia wielkiego hetmana pochodzącego z Czarncy. Szkoła przyjęła imię Stefana Czarnieckiego w 1948 roku, wtedy również nastąpiło uroczyste przekazanie budynku do użytku.

            W dniu 27 maja 1979 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Izby Pamięci poświęconej Stefanowi Czarnieckiemu. Izba pamięci powstała dzięki ogromnemu zaangażowaniu ówczesnego kierownika szkoły pana Czesława Klimasa. Gromadzone są w niej dokumenty, książki, prace magisterskie oraz foldery związane z uroczystościami rocznicowymi dotyczącymi patrona szkoły. Miejsce to jest często odwiedzane przez uczniów placówek oświatowych naszej gminy oraz turystów przyjeżdżających z różnych zakątków naszego kraju. Dowodem ich wdzięczności za nietypowe „lekcje historii” są wpisy do Księgi Pamiątkowej.

W dniu 19 września 1999 roku z okazji jubileuszu czterechsetlecia urodzin Stefana Czarnieckiego przed budynkiem szkoły, w obecności przedstawicieli władz państwowych, lokalnych, kościelnych, żołnierzy Wojska Polskiego i harcerzy, został odsłonięty pomnik Hetmana, wzniesiony staraniem Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego z siedzibą w Czarncy.

Dyrekcja szkoły oraz grono pedagogiczne dokładają wszelkich starań, aby pamięć o Wielkim Polaku była wciąż żywa wśród młodzieży szkolnej, dlatego każdego roku obchodzony jest Dzień Patrona Szkoły. Święto rozpoczyna uroczysta akademia – montaż słowno-muzyczny, mający na celu przybliżenie sylwetki patrona. Chętni uczniowie biorą udział w konkursach: wiedzy, plastycznym oraz poetyckim. Uczniowie placówki  biorą także udział w konkursach organizowanych na szczeblu wojewódzkim i powiatowym, a w najważniejszym – ogólnopolskim  konkursie wiedzy o hetmanie Stefanie Czarnieckim organizowanym przez 46 Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego w Warszawie – kilkakrotnie udało się im zdobyć nagrody i wyróżnienia.

Szkoła w Czarncy uczestniczy jednak nie tylko w obchodach hetmańskich w kraju, ale i poza jego granicami. W dniach 11 – 15 grudnia 2008 roku reprezentacja szkoły - dyrektor Iwona Świetlik, nauczyciel Małgorzata Kotulska oraz poczet sztandarowy Szkoły Podstawowej w Czarncy w składzie: Mateusz Fidera, Marlena Magdziarz i Tomasz Kołodziej brali udział w obchodach rocznicowych ku czci Stefana Czarnieckiego, zorganizowanych przez polonię duńską w Sönderborgu w Danii. 14 grudnia odsłonięto w tym mieście tablicę upamiętniającą 350 rocznicę przeprawy morskiej wojsk Rzeczypospolitej dowodzonych przez Hetmana Stefana Czarnieckiego na wyspę Als w Danii. Poczet sztandarowy szkoły obecny był również na uroczystościach upamiętniających przemarsz wojsk Czarnieckiego przez Gryfino, podczas których odsłonięto pamiątkową tablicę.

Młodzież szkolna wraz z gronem pedagogicznym aktywnie uczestniczy we wszystkich obchodach rocznicowych organizowanych z inicjatywy Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego.